Mee op pad in de ouderenzorg bij De Zorgcirkel

De komende jaren groeit het aantal 75-plussers met een complexe zorgvraag in Zaanstreek-Waterland enorm. In 2032 telt de regio ruim 4.000 mensen méér met dementie dan nu. Dat betekent niet alleen een grotere vraag naar geschikte woningen, maar ook meer druk op thuiszorg, verpleeghuizen en dagbesteding. Om te horen en te zien wat dit in de praktijk betekent, liep ik een dag mee bij De Zorgcirkel, een grote regionale zorgaanbieder met 30 locaties en ruim 5.000 medewerkers.

Ambulante hulp: casemanager dementie en individuele begeleiding
Bij mijn bezoek aan Zuidland sprak ik samen met Astrid Posthouwer (casemanager dementie) en Anita Jansen (coördinator Individuele Begeleiding). Twee functies die elkaar prachtig aanvullen. Astrid begeleidt mensen met dementie en hun mantelzorgers vanaf de diagnose tot aan het verpleeghuis of het levenseinde. Ze helpt met praktische adviezen, wegwijs maken in het oerwoud aan regels en omgaan met veranderend gedrag. Het moeilijkste deel van haar werk? Het afscheid bij opname in een verpleeghuis. Dan mag ze volgens de regels van de bekostiging eigenlijk nog maar één gesprek voeren, terwijl er vaak een lange, intensieve band is opgebouwd. Dat voelt kil, daar moeten we met elkaar een oplossing voor vinden.

Anita en haar collega’s geven individuele begeleiding en komen wekelijks bij mensen thuis en zien van dichtbij hoe het zelfstandig wonen gaat. Hun werk is altijd maatwerk, met veel aandacht voor het activeren van het informele netwerk. Soms gaat het om kleine dingen met grote waarde, zoals iemand helpen een buur te vinden om weer samen een potje Rummikub te spelen. Wat mij opviel: juist doordat De Zorgcirkel álle vormen van zorg aanbiedt, kunnen medewerkers makkelijk schakelen. Van huishoudelijke hulp tot gespecialiseerde begeleiding, samen zorgen ze dat mensen langer veilig thuis kunnen wonen. Wat ik van hen mee krijg naar Den Haag?

• Minder bureaucratie: maak gegevensuitwisseling tussen zorgaanbieders eenvoudiger.
• Praktischer indiceren: het CIZ moet nu alles op papier opnieuw beoordelen voor een Wlz-aanvraag, terwijl de praktijk vaak al duidelijk is.

Ontmoetingscentrum voor mensen met dementie
Wendy ontvangt me in het ontmoetingscentrum en neemt me mee naar de groepsruimte. Hier draait alles om mensen stimuleren zoveel mogelijk zelf te doen én een plek bieden waar ze zich thuis voelen. Om tien uur druppelen de deelnemers binnen. De dag begint met koffie en een praatje. De redenen waarom mensen naar het ontmoetingscentrum komen verschillen. Voor de één betekent het vooral dat de mantelzorger even wordt ontlast: de partner kan met een gerust hart boodschappen doen of tijd voor zichzelf nemen. Voor de ander gaat het om structuur in de week, samen activiteiten doen met gelijkgestemden. En voor weer een ander is het het tegengaan van eenzaamheid. Wat me het meest raakte, was het verhaal van een mevrouw van bijna negentig. Haar man is al enige tijd overleden en alle andere familie en vrienden zijn ook de laatste jaren weggevallen. Ze woont nog alleen thuis. Twee keer per week naar het ontmoetingscentrum is voor haar hét lichtpuntje in de week. Hier komt ze onder de mensen, kan ze samen eten en het onderlinge contact geeft betekenis. Wat ik mee neem naar Den Haag?

• Dagbesteding is onmisbaar. Het biedt mantelzorgers lucht, geeft deelnemers dagstructuur en helpt hen zo lang mogelijk zelfstandig te blijven. En minstens zo belangrijk: het voorkomt eenzaamheid, omdat mensen hier in een veilige omgeving gelijkgestemden ontmoeten.

De Amandelbloesem
Toen het oude verzorgingshuis uit 1960 in 2015 dreigde te sluiten, zorgden protesten uit de buurt voor een ommekeer. Nieuwe, gemotiveerde partijen sloegen de handen ineen en ontwikkelden een woonvoorziening die community care op een vernieuwende manier invult. Een uniek concept dat gerealiseerd kon worden omdat alle betrokken partijen bereid waren tegen alle financieringsstromen in te investeren in de toekomst. In De Amandelbloesem wonen ouderen (55+) zelfstandig, met zorg en ondersteuning dichtbij. Er zijn 1-, 2- en 3-kamer sociale huurwoningen, ook geschikt om samen met een partner te wonen. De helft van de woningen is bestemd voor ouderen met een zorgindicatie; de andere helft voor vitale ouderen, vrijwilligers van de Amandelbloesem of kandidaten via het Sociaal Wijkteam. WormerWonen is eigenaar van het complex, De Zorgcirkel verzorgt de verhuur. Van bewoners wordt verwacht dat zij ook iets betekenen voor hun woongemeenschap.

De Zorgcirkel biedt via het Leef Thuis-team een arrangement van diensten, waarmee bewoners thuis alle voorzieningen van een verzorgingshuis kunnen benutten en de regie behouden. Sociale contacten worden gestimuleerd in het Atrium, het restaurant en via activiteiten van vrijwilligersvereniging De Bloesem. Deze vereniging bestaat uit wijkbewoners, en maakt van de ontmoetingsruimte een levendige plek voor de hele buurt. Daarmee wordt de verbinding met de wijk gemaakt. Tijdens mijn bezoek vertellen bewoners unaniem: “We wonen hier heel fijn.” Wat ik meeneem naar Den Haag:

• De mix van bewoners die zorg nodig hebben en bewoners die kunnen helpen, is dé succesfactor. Dit vraagt om ruimte in de regelgeving ten aanzien van woningtoewijzing om die balans te borgen op het moment dat een woning vrij komt.
• Financiering van een ontmoetingsruimte is cruciaal maar lastig: geen enkele partij heeft dit in de financiering van de organisatie.
• De Amandelbloesem laat zien hoe een woonvoorziening van de toekomst eruit kan zien.

Torenerf
Mijn laatste bezoek bracht me bij Torenerf, waar ik sprak met Tiana van Grinsven, voorzitter van de raad van bestuur. De toenemende vergrijzing en personeelstekorten vragen om een andere kijk op ouder worden en de organisatie van zorg. Ouderenzorg gaat niet langer om méér zorg, maar om ánders zorgen: met oog voor leefplezier, eigen regie en zorgzame gemeenschappen.

Medewerkers van De Zorgcirkel zoeken samen met vrijwilligers, naasten en partners naar nieuwe manieren om ouderen passende zorg en ondersteuning te bieden. Wat mij overal opviel: teams sluiten steeds aan bij wat iemand zelf kan en kijken wat nodig is om dat met informele steun mogelijk te maken. Wat ik meeneem naar Den Haag:

• Twee verzekeraars en zorgkantoren met verschillend beleid in één regio is niet goed werkbaar.
• Domein-overstijgende financiering ontbreekt; dit is een knelpunt bij het anders organiseren van wonen en zorg.
• Het Integraal Zorgakkoord heeft inhoudelijke meerwaarde, maar de uitvoering is te bureaucratisch.
• We moeten het maatschappelijk debat over de toekomstbestendigheid van ouderenzorg veel nadrukkelijker voeren.